در آمدى بر تفسیر علمى قرآن

• مشخصات کتاب
• فهرست تفصیلى مطالب
• پیشگفتار:
• مقدمه:
  • اشاره
  • موضوع تحقیق:
  • هدفهاى کلى تحقیق: (انگیزه تحقیق)
  • پیش فرضهاى تحقیق:
  • روش تحقیق:
  • پیشینه تحقیق:
  • محدودیتهاى تحقیق:
  • خلاصه اى از فصلهاى کتاب:
    • الف- بخش اول: تفسیر
    • ب- بخش دوم: علم
    • ج- بخش سوم: تفسیر علمى
• بخش اول: تفسیر
  • فصل اول: تعریفها
    • تعریف لغوى و اصطلاحى تفسیر:
      • اشاره
      • الف- تفسیر در لغت:
      • ب- تفسیر در اصطلاح:
    • تاریخچه مختصر علم تفسیر:
    • تأویل:
      • اشاره
      • الف. تأویل در دیدگاه اهل لغت:
      • ب. تأویل در نزد اهل تفسیر و ارباب علوم قرآن:
      • فرق تفسیر و تأویل:
  • فصل دوم: معیارها
    • معیارهاى تفسیر معتبر:
      • اشاره
      • ۱٫ مفسر داراى شرایط، آن تفسیر را بیان کند
      • ۲٫ پیروى از روش صحیح در تفسیر قرآن
      • ۳٫ رعایت عناصر مطلوب در تفسیر
      • ۴٫ تفسیر قرآن نباید منافات با سنت قطعى (خبر متواتر یا خبر واحد محفوف به قرائن) داشته باشد
      • ۵٫ تفسیر قرآن بدون پیش داورى (پیش فرضهاى غیر ضرورى)
      • ۶٫ تفسیر یک آیه نباید مخالف با آیات دیگر قرآن باشد
      • ۷٫ تفسیر قرآن نباید مخالف حکم قطعى عقل باشد.
      • ۸٫ تفسیر قرآن، باید بر اساس منابع صحیح تفسیر باشد
    • شرایط مفسر قرآن:
      • اشاره
      • شرایط مفسر قرآن عبارت است:
        • ۱٫ آشنایى با ادبیات عرب
        • ۲٫ آگاهى از شأن نزول آیات قرآن کریم (تاریخ آیات).
        • ۳٫ اطلاع از ناسخ، منسوخ و علوم قرآن
        • ۴٫ علم فقه
        • ۵٫ آگاهى از احادیث و مراجعه به آنها
        • ۶٫ اصول الفقه
        • ۷٫ علم به قرائتهاى مختلف
        • ۸٫ آگاهى به علم اصول دین
        • ۹٫ علم الموهبه
        • ۱۰٫ ایمان به رسالت اسلامى و دعوت قرآن
        • ۱۱٫ آگاهى از بینشهاى فلسفى، علمى، اجتماعى و اخلاقى
        • ۱۲٫ پرهیز از هر نوع پیش داورى «۲» و اجتناب از تفسیر به رأى
        • ۱۳٫ آشنایى با تفسیر و ممارست با آن
        • ۱۴٫ آگاهى از تاریخ صدر اسلام
      • جمع بندى و نتیجه گیرى
    • منابع تفسیر:
      • اول. الفاظ و عبارتهاى هر آیه که مورد تفسیر قرار مى گیرد
      • دوم. عقل سالم و فطرى انسان
      • سوم. روایات متواتر و قطعى
      • چهارم. آیات قرآن دیگر
      • پنجم. تفاسیر گذشتگان و علماى سلف از شیعه و سنى
      • ششم. مراجعه به لغت و ادبیات عرب
      • هفتم. مراجعه به کتابها
      • هشتم. شأن نزول آیات
      • نهم. مراجعه به تورات، انجیل
      • دهم. مراجعه به علوم جدید و کشفیات آنها
      • یازدهم. عقل
  • فصل سوم: روشهاى تفسیرى
    • اشاره
    • علت پیدایش شیوه هاى مختلف در تفسیر قرآن:
    • ۱٫ تفسیر قرآن با قرآن:
      • اشاره
      • شواهد و دلایل تفسیر قرآن با قرآن:
    • ۲٫ تفسیر قرآن با عقل:
      • اشاره
      • رابطه عقل و دین:
      • دلایل عدم امکان تعارض حکم عقل، با حکم قطعى شرع:
    • ۳٫ تفسیر قرآن با روایات:
      • اشاره
      • کاربرد روایات در مورد قرآن:
      • اقسام علوم قرآن و رابطه آن با روایات:
        • اشاره
        • الف. علوم خاص پیامبر (ص) و ائمه (ع) در قرآن:
        • ب. علومى که براى همه مردم در قرآن آمده است عبارتند از:
      • دیدگاهها در مورد تفسیر قرآن با روایات:
    • ۴٫ روش تفسیر علمى، یا تطبیق آیات قرآن با علوم جدید:
      • اشاره
      • الف. استخدام علوم
      • ب. تطبیق آیات قرآن، با علوم و تحمیل علوم، بر ظواهر قرآنى:
      • ج. استخراج علوم از ظواهر قرآن:
    • ۵٫ روش تفسیر موضوعى قرآن کریم:
    • ۶٫ روش تفسیر به رأى:
      • اشاره
      • معناى لغوى:
      • مذمت تفسیر به رأى در روایات:
      • معانى اصطلاحى و احتمالات در معناى تفسیر به رأى:
      • جمع بندى و نتیجه گیرى از معانى تفسیر به رأى:
      • رابطه تفسیر به رأى، با اجتهاد در تفسیر:
      • دلایل جواز تفسیر به رأى:
      • نتایج تفسیر به رأى:
      • چند تذکر در مورد تفسیر به رأى:
    • ۷٫ روش تفسیر رمزى قرآن کریم:
    • ۸٫ روش تفسیر اجتهادى (تفسیر کامل):
    • جمع بندى و نتیجه گیرى بحث روشهاى تفسیرى:
• بخش دوم: علم
  • فصل اول: قرآن و علم
    • تأکید قرآن بر علم:
    • علوم و مسلمانان
      • ۱٫ قرن اول هجرى
      • ۲٫ قرن دوم هجرى
      • ۳٫ نهضت ترجمه
      • ۴٫ نهضت تألیف
      • ۵٫ دوره انتقال علوم اسلامى به اروپا
    • علومى که به وسیله مسلمانان پایه گذارى شد.
    • علومى که در اسلام واجب است:
    • مقایسه قرآن با تورات و انجیل، در توجه به علم:
    • جمع بندى و نتیجه گیرى:
  • فصل دوم: علوم
    • علم چیست؟
    • سیر تقسیم بندیهاى علوم:
    • معیارهاى طبقه بندى علوم
  • فصل سوم: مطالب علمى قرآن
    • آیا همه علوم بشرى در قرآن وجود دارد؟
      • اشاره
      • الف. دلایل کسانى که معتقدند، همه علوم در قرآن کریم موجود است
      • ب. دلایل کسانى که معتقدند، همه علوم بشرى، در قرآن کریم موجود نیست:
    • جمع بندى و نتیجه گیرى:
    • آیا مطالب و مثالهاى علمى قرآن استطرادى است:
    • فواید ذکر مثالهاى علمى در قرآن کریم:
  • فصل چهارم: قلمرو علم و دین
    • مقدمه
    • آیا علوم تجربى یقین آور است؟
    • مراحل کشف قانون:
      • اشاره
      • اول. مراحل کشف قانون در نظر دانشمندان قبل از پوزیتیویستها:
      • دوم. مراحل کشف قانون علمى در نظر پوزیتیویستها: (نظریه اثبات پذیرى)
      • سوم. مراحل تشکیل نظریه علمى در نظر پوپر (نظریه ابطال پذیرى)
    • جمع بندى و نتیجه گیرى:
    • آیا علوم تجربى مى تواند ماوراى محسوسات را اثبات یا نفى کند؟
      • اشاره
      • آیا موافقت یک نظریه با مطالب علمى قرآن، بر اعتبار آن مى افزاید و اعجاز علمى قرآن را ثابت مى کند؟
      • آیا قرآن نظریات علمى را اثبات یا نفى کند؟
    • آیا علوم تجربى در فهم ما از قرآن تأثیر دارد؟
      • اشاره
      • مقدار تأثیر علوم تجربى در فهم قرآن:
  • فصل پنجم: رابطه علم و دین چگونه است؟
    • اشاره
    • احتمالاتى که در مورد رابطه علم و دین مى تواند گفته شود عبارتند از
      • اشاره
      • الف. تداخل علم و دین:
      • ب. تعارض کامل بین علم و دین:
        • انواع تعارض علم و دین:
        • اقسام تعارض علم و دین:
          • اشاره
          • اول. تعارض واقعى علم و دین:
          • دوم. تعارض ظاهرى بین علم و دین:
        • راه حلهاى تعارض علم و دین در شرق و غرب:
          • اشاره
          • الف. راه حلهاى دانشمندان غرب:
          • ب. راه حلهاى دانشمندان مسلمان:
      • ج. جدایى مطلق علم و دین:
      • د. توافق و سازگارى علم و دین (بدون تعارض یا تداخل آنها):
    • تأثیرات علم و دین در یکدیگر:
      • اشاره
      • الف. تأثیرات دین در علم:
      • ب. تأثیرات علم در دین:
  • فصل ششم: حوزه هاى مختص و مشترک علوم تجربى و دین:
    • اشاره
    • ۱٫ نظریه کانت «۱»: (حوزه اخلاق و پدیدار)
    • ۲٫ نظریه اگزیستا نسیا لیستها: «۱» (حوزه انسان و جهان)
    • ۳٫ نظریه هاى زبان علم و دین:
      • اشاره
      • الف. نظریه پوزیتیویستها: (پوزیتیویسم منطقى) «۱»
      • ب. نظریه تحلیل زبانى:
      • ج. نظریه زبان سمبلیک یا اسطوره اى:
    • ۴٫ حوزه هاى علم و دین تداخل دارند
    • ۵٫ اشتراک علم و دین، در حوزه انسان و طبیعت و جدایى در حیثیتها، اهداف، روشها و متافیزیک.
    • جمع بندى و نتیجه گیرى:
• بخش سوم: تفسیر علمى
  • فصل اول: تمهیدات
    • اشاره
    • معناى اصطلاحى تفسیر علمى (انطباق قرآن با علوم تجربى):
    • پیشینه تاریخى تفسیر علمى در غرب:
    • پیشینه تاریخى تفسیر علمى در اسلام:
    • تفسیر علمى در یک قرن اخیر و علل گسترش آن:
    • جمع بندى و نتیجه گیرى:
  • فصل دوم: تفسیر علمى در بستر تاریخ
    • اشاره
    • اول. موافقان تفسیر علمى
      • ۱٫ عبد اللّه بن مسعود
      • ۲٫ شیخ الرئیس ابو على حسین بن عبد اللّه بن حسن بن على معروف بن ابن سینا
      • ۳٫ ابو حامد غزالى
      • ۴٫ مرحوم شیخ طبرسى
      • ۵٫ امام فخر رازى
      • ۶٫ ابن ابى الفضل المرسى
      • ۷٫ بدر الدین محمد بن عبد اللّه زرکشى
      • ۸٫ جلال الدین سیوطى
      • ۹٫ علامه محمد باقر مجلسى
      • ۱۰٫ مرحوم ملا صدرا شیرازى
      • ۱۱٫ حاج ملا هادى سبزوارى
      • ۱۲٫ سید عبد الرحمن کواکبى
      • ۱۳٫ سر سید احمد خان هندى و سید امیر على از هندوستان
      • ۱۴٫ شیخ محمد عبده
      • ۱۵٫ طنطاوى صاحب تفسیر جواهر القرآن
      • ۱۶٫ مصطفى صادق رافعى
      • ۱۷٫ عبد الرزاق نوفل
      • ۱۸٫ سید هبه الدین شهرستانى
      • ۱۹٫ متأخران از ایران
        • الف. مهندس مهدى بازرگان
        • ب. ید اللّه نیازمند شیرازى
        • ج. آقاى دکتر سید رضا پاک نژاد
        • د. حجه الاسلام احمد اهتمام
        • ه. آیت اللّه سید محمود طالقانى
        • و. یعسوب الدین رستگار جویبارى
        • ز. محمد تقى شریعتى
    • مخالفان تفسیر علمى
      • ۱٫ ابو اسحاق شاطبى
      • ۲٫ شیخ محمود شلتوت
      • ۳٫ دکتر ذهبى
      • ۴٫ در بعضى از کتابها افرادى را به عنوان مخالفان تفسیر علمى ذکر کرده اند
    • قائلان به تفصیل در تفسیر علمى
      • ۱٫ سید جمال الدین اسد آبادى
      • ۲٫ سید قطب
      • ۳٫ رشید رضا
      • ۴٫ محمد مصطفى مراغى
      • ۵٫ علامه طباطبائى
      • ۶٫ آیت اللّه مکارم شیرازى
      • ۷٫ آیت اللّه محمد هادى معرفت
      • ۸٫ آیت اللّه سبحانى
      • ۹٫ آیت اللّه صافى گلپایگانى
      • ۱۰٫ آیت اللّه على مشکینى اردبیلى
      • ۱۱٫ دکتر محمد صادقى
      • ۱۲٫ احمد عمر ابو حجر صاحب کتاب التفسیر العلمى فی المیزان
      • ۱۳٫ احمد امین
  • فصل سوم. دلایل دانشمندان در رابطه با تفسیر علمى
    • اشاره
    • دلایل موافقان تفسیر علمى به این شرح است:
    • نقد و بررسى دلایل موافقان تفسیر علمى
    • دلایل مخالفان تفسیر علمى نیز به این شرح است:
    • بررسى دلایل مخالفان تفسیر علمى به این شرح است:
    • دیدگاههاى تفصیل و دلایل آنها در تفسیر علمى به این شرح است:
      • اشاره
      • ۱٫ تفصیل بین تطبیق (تحمیل) و غیر آن در تفسیر علمى:
      • ۲٫ تفصیل بین علوم قطعى و غیر قطعى در تفسیر علمى:
      • ۳٫ تفصیل بین نسبت دادن قطعى و احتمالى در تفسیر علمى:
      • ۴٫ تفصیل بین استفاده از علوم، در فهم قرآن و تحمیل کردن نظریات علمى بر آن:
      • بررسى دیدگاههاى تفصیل به این شرح است:
    • اقسام تفسیر علمى از جهت هدف مفسر:
      • اشاره
      • الف. تفسیر علمى با هدف اثبات اعجاز قرآن کریم:
      • ب. تفسیر علمى با هدف نشان دادن اهمیت علم در نظر اسلام:
      • ج. تفسیر علمى با هدف اثبات افکار انحرافى:
      • د. تفسیر علمى با هدف اثبات وجود همه علوم در قرآن:
      • ه. تفسیر علمى با هدف فهم بهتر معناى آیات قرآن:
    • اقسام تفسیر علمى از جهت شکل و شیوه تفسیر:
      • اشاره
      • الف. استخراج همه علوم از قرآن کریم:
      • ب. تطبیق و تحمیل نظریات علمى بر قرآن کریم:
      • ج. استخدام علوم براى فهم بهتر قرآن:
    • معیارهاى تفسیر علمى معتبر:
    • شناخت مصادیق تفسیر علمى غیر معتبر:
    • آثار مثبت تفسیر علمى:
    • آثار منفى تفسیر علمى قرآن:
    • خلاصه و نتیجه گیرى:
  • فصل چهارم: اگر تفسیر علمى به تعارض برخورد نمود چه باید کرد؟
    • اشاره
    • آیا تعارض قرآن با علم ممکن است؟
      • اول. تعارض واقعى علم و دین:
      • دوم. تعارض ظاهرى علم و دین:
    • راه حلهاى تعارض علم و دین:
      • اشاره
      • الف. راه حلهاى غربیها:
      • ب. راه حلهاى مسلمانان:
      • ج. راه حل مطلوب:
    • تا چه حدى مى توان در ظواهر قرآن تصرف کرد؟
    • تعبد و اعتقاد به ظاهر آیات، تا چه مقدار لازم است؟
    • خلاصه و نتیجه گیرى:
    • علل «پندار» تعارض علم و دین و راههاى جلوگیرى از آن:
  • فصل پنجم: نمونه هاى تفسیر علمى آیات قرآن
    • قضایا و آیاتى که تفسیر علمى، در آنها صورت مى گیرد:
      • اشاره
      • ۱٫ پیدایش جهان و آفرینش آن:
      • ۲٫ کره زمین، شکل و حرکتهاى آن:
      • ۳٫ تعداد آسمانها، کیفیت قرار گرفتن و خلق آنها:
      • ۴٫ پیدایش انسان در کره زمین و کیفیت خلقت او:
      • ۵٫ زوجیت و لقاح گیاهان:
      • ۶٫ استخراج علوم بشرى از قرآن کریم:
      • ۷٫ فلسفه غذاهاى حرام و نجس در اسلام:
      • ۸٫ غذاهاى حلال مورد توجه قرآن:
      • ۹٫ سرانجام و پایان جهان:
      • ۱۰٫ حیات بر روى سیارات دیگر:
    • نمونه هایى از تفسیر علمى معتبر: (استخدام علوم در فهم بهتر قرآن)
      • اشاره
      • ۱٫ حرکت خورشید:
      • ۲٫ حرکت کوهها:
      • ۳٫ لقاح:
      • ۴٫ حرمت گوشت خوک و خون:
      • ۵٫ زوجیت:
    • نمونه هایى از تفسیر علمى غیر معتبر:
      • اشاره
      • ۱٫ قمرهاى مصنوعى:
      • ۲٫ بمب اتمى و هواپیماهاى جنگى:
      • ۳٫ ملائکه و میکرب:
      • ۴٫ الکترون و پروتون در قرآن:
      • ۵٫ اثر انگشت:
      • ۶٫ حساب ابجد در قرآن:
      • ۷٫ علوم موجود در آیات قرآن
      • بررسى:
    • نمونه هایى از تعارض نظریه ها در تفسیر علمى:
      • اشاره
      • ۱٫ خلقت انسان و نظریه تکامل داروین:
        • اشاره
        • جمع بندى و نتیجه گیرى:
      • ۲٫ مسافرت به کرات دیگر:
      • ۳٫ حرکت و سکون زمین:
      • ۴٫ آسمانهاى هفت گانه:
      • ۵٫ عرش و کرسى:
• کتابشناسى تفسیر علمى
• منابع و مصادر
• فهرست آیات
• فهرست روایات
• فهرست اعلام (اشخاص)