|
فصل 7 باب تفاعل
مانند: ضرب -> تضارب؛ يتضارب؛ تضارب
قواعد 1 و 2 و 4 باب تفعل عينا در باب تفاعل نيز جاري ميشود.
بنابراين: الف) تتضارب تضارب تتضاربان تضاربان و...
ب) تتابع... اتابع يتابع اتابع ليتابع اتابع
تثاقل... اثاقل يثاقل اثاقل ليثاقل اثاقل
و همينطور تدارک، تذابح، تزاور، تسارع، تشاعر، تصاعد، تضارع، تطابق، تظاهر
ج) تداعو تداعي تداعي
توالي توالي
صرف بعضي از قسمتهاي اين باب چنين است:
مثال: تواعد يتواعد تواعد ليتواعد تواعد
اجوف: تعاون يتعاون تعاون ليتعاون تعاون
ناقص: تراضي يتراضي تراضي ليتراض تراض
لفيف: تساوي يتساوي تساوي ليتساو تساو
مجهول: تعوون يتعاون ليتعاون .
معاني باب تفاعل:
اين باب در پنج معني بکار برده ميشود:
1- مشارکت که معناي غالبي اين باب است مانند تضارب زيد و عمرو .
تبصره
سه باب مفاعله، افتعال و تفاعل همانطور که گذشت ميتوانند در بيان مشارکت بکار روند با اين فرق که بعد از باب مفاعله لازم است دو اسم ذکر شود؛ يکي بصورت فاعل مرفوع و ديگري بصورت مفعول منصوب ولي در دو باب ديگر ميتوانيم يک اسم که داراي افرادي است بياوريم. مثلا بگوييم اختصم القوم و تضارب الرجلان و يا دو اسم که در اين صورت هر دو بصورت فاعل خواهند بود. مانند: اختصم زيد و بکر تضارب زيد و بکر.
2 -مطاوعه مانند: باعدته فتباعد (او را دور کردم پس دور شد) باب تفاعل براي مطاوعه باب مفاعله است.
3 -تظاهر و تشبه يعني خود را به حالتي زدن. مانند: تمارض (خود را به مريضي زد)، تجاهل (خود را به ناداني زد).
4 -تدريج مانند توارد القوم (جمعيت بتدريج وارد شدند).
5 -معناي ثلاثي مجرد مانند: تعالي الله که به معني علا است يعني خدا بلند مرتبه است
*******************
پرسش و تمرين
1 - در باب تفاعل چه قواعدي جاري است بيان کنيد.
2 -افعال زير را به باب تفاعل برده مضارع آنها را به دو وجه ممکن صرف کنيد عهد ولي عان.
3 -افعال تمرين سابق را به باب تفاعل ببريد از فعل اول مجهول ماضي و مضارع از فعل دوم معلوم و مجهول امر و از فعل سوم مضارع معلوم را مؤکد به نون خفيفه صرف کنيد.
4 -افعال زير را به باب تفاعل ببريد ترک ثقف درس ذکر سد شرط صدف ضحک طال ظرف زاج يسر ولي سوي علا.
5 -در افعال زير کداميک از معاني باب تفاعل مراد است تعاضدنا
همدستي کرديم تباکي خود را به گريه زد تساويا آندو با هم برابر شدند تجاهر اظهار کرد تهاجموا هجوم کردند تعاهدوا با هم عهد بستند تساقط بتدريج ساقط شد تغافل خود را به غفلت زد تغاير تغيير کرد
لا تنابزوا بالالقاب11 حجرات
تعاونوا علي البر و التقوي2 مائده
تواضع للمحسن اليکنهج الفصاحهعم يتسالون1 نبا
|