فصل 3 باب مفاعله
مانند ضرب ضارب يضارب مضاربه و ضراب مصدر مثال يائي اين باب فقط بر وزن مفاعله مي‏آيد مانند ياسر يياسر مياسره ولي مصدر ساير اقسام غالبا علاوه بر مفاعله بر وزن فعال نيز مي‏آيد اينک صرف بعضي از قسمتهاي آن ماضي معلوم ضارب ضاربا ضاربوا...
مضارع معلوم يضارب يضاربان يضاربون...
امر معلوم ليضارب ليضاربا ليضاربوا...
ضارب ضاربا ضاربوا...
ماضي مجهول ضورب ضوربا ضوربوا...
مضارع مجهول يضارب يضاربان يضاربون...
امر مجهول ليضارب ليضاربا ليضاربوا...
مضاعف ضار يضار مضاره و ضرار ليضارر ليضار ليضار...
ضارر ضار ضار...
مهموز آمر يؤامر مؤامره ليؤامر آمر اجوف قاوم يقاوم مقاومه ليقاوم قاوم لفيف ساوي يساوي مساواه ليساو ساو .
معاني باب مفاعله معاني معروف اين باب چهار معني است:
1- مشارکت يعني بيان شرکت دو شخص يا دو چيز در فعل يعني هر دو هم فاعلند و هم مفعول مانند ضارب زيد بکرا زيد با بکر زد و خورد کردند شاعرت زيدا با زيد مشاعره کردم مشارکت معني غالبي اين باب است.
2 -تعديه مانند بعد دور شد باعدته او را دور کردم.
3 -تکثير مانند ناعمه الله خدا زياد به او نعمت داد.
4 -معناي ثلاثي مجرد مانند سفر زيد يا سافر زيد مسافرت کرد .
غالبا چون فعلي از اين باب به خداوند نسبت داده شود به همين معناست مانند قاتلهم الله عافاک الله يخادعون الله و هو خادعهم

*******************
پرسش و تمرين
‏1 - افعال زير را به باب مفاعله ببريد عمل وضع عاد عان عدا سوي.
2 -معلوم و مجهول ماضي فعل اول مضارع فعل دوم و امر فعل سوم را صرف کنيد و نيز مضارع معلوم عدا را با لاء ناهيه و مضارع مجهول سوي را با نون تاکيد ثقيله صرف کنيد در تمام اين افعال صرف باب مفاعله آنها منظور است.
3 -در افعال زير کداميک از معاني باب مفاعله منظور است بارک الله خدا زياد کند صافح زيد بکرا زيد با بکر مصافحه کرد شاهدت الحرب در جنگ حاضر شدم عاين زيد زيد ديد صالح سعيد زيدا سعيد با زيد مصالحه کرد فاستبشروا ببيعکم الذي بايعتم بهالتوبه 111انما يبايعون اللهالفتح 10سارعوا الي مغفره من ربکمآل عمران 133