فصل 18 حالات فعل مضارع
فعل مضارع داراي پنج جهت و خاصيت است که عبارتند از:
1- مي‏تواند در زمان حال يا آينده استعمال شود.
2 - مثبت است يعني دلالت بر واقع شدن مي‏کند نه واقع نشدن.
3 - مرفوع است.
4 - معناي آن خبري است و از تحقق چيزي خبر مي‏دهد.
معني را بطور ساده و بدون تاکيد بيان مي‏کند؛ گاهي به اول يا آخر فعل مضارع چيزي اضافه مي‏شود که موجب از بين رفتن بعضي از خواص فوق مي‏گردد. اين چيزها به ترتيب تاثير در جهات مذکور عبارتند از:
1 - حروف تعيين
2 - حروف نفي
3 - حروف جزم و حروف نصب
4 - حروف استفهام
5 - حروف تاکيد
بنابراين هر دسته از اين حروف حالت خاصي به فعل مضارع مي‏دهند که آن را در معيت با حروف تعيين فعل حال يا مستقبل و با حروف نفي مضارع منفي و با حروف جزم مضارع مجزوم و با حروف نصب مضارع منصوب و با حروف استفهام مضارع استفهامي و با حروف تاکيد مضارع مؤکد مي‏نامند. اينک هر کدام را در بحثي توضيح مي‏دهيم.
بحث 1
فعل حال و مستقبل هر گاه در اول فعل مضارع لام مفتوحه درآيد مختص به زمان حال مي‏شود مانند ليذهب دارد مي‏رود و اگر اول آن سين مفتوحه يا سوف درآيد به زمان مستقبل اختصاص مي‏يابد مانند سيذهب يا سوف يذهب خواهد رفت سين در آينده نزديک و سوف در آينده دور به کار مي‏رود به اين حروف از اين جهت که زمان مضارع را معين مي‏کنند حروف تعيين مي‏توان گفت به سين و سوف حروف تنفيس نيز گفته مي‏شود
تنفيس به معني وسعت دادن است لام مفتوحه اقسام ديگري نيز دارد که در نحو از آن بحث مي‏شود
بحث-2 مضارع نفي
مضارع منفي حروف نفي عبارتند از ما و لا که بر سر مضارع درآمده معني آن را منفي مي‏کنند يضرب يعني مي‏زند ما يضرب يا لا يضرب يعني نمي‏زند حروف نفي به مضارع اختصاص ندارند و بر سر فعل ماضي نيز درآمده معني آن را منفي مي‏کنند

*******************
پرسش و تمرين
‏1 - جهات پنجگانه فعل مضارع از چه و چگونه استفاده مي‏شود.
2 -ده فعل مضارع را با حروف تعيين بکار برده معني نماييد.
3 -يعلم يعد يقول يهدي يقي يروي را با ما و لا صرف نموده صيغه‏هاي اول هر کدام را معني نماييد.
4 -شش صيغه اول افعال زير را با ما و لا صرف نموده صيغه اول هر کدام را معني نماييد در منفي کردن به لا به تکرار لا و انضمام فعل ديگر توجه داشته باشيد اکل جاء راي وفي حوي.
5 -هر کدام از حروف تعيين و حروف نفي کدام جهت را از فعل مضارع مي‏گيرند.