|
فصل 14 اجوف
اجوف ثلاثي مجرد داراي دو قاعده خصوصي ميباشد که عبارتند از:
قاعده 1 :
مضارع معلوم اجوف چه واوي باشد چه يائي اگر مضموم العين يفعل باشد ماضي معلوم و مجهول آن از صيغه ششم به بعد مضموم الفاء ميشود و اگر مفتوح العين يا مکسور العين يفعل يا يفعل باشد از صيغه ششم به بعد مکسور الفاء ميگردد .
در ماضي معلوم القول (گفتن) که فعل آن از باب فعل يفعل است ميگوييم: قال، قالا، قالوا، قالت، قالتا، قلن، قلت...
و در مجهول آن ميگوييم: قيل، قيلا، قيلوا، قيلت، قيلتا، قلن، قلت...
در ماضي معلوم البيع (معامله کردن) که فعل آن از باب فعل يفعل است ميگوييم: باع باعا باعوا باعت باعتا بعن بعت...
و در مجهول آن ميگوييم: بيع بيعا بيعوا بيعت بيعتا بعن بعت...
و در ماضي معلوم الخوف (ترسيدن) که فعل آن از باب فعل يفعل است ميگوييم: خاف خافا خافوا خافت خافتا خفن خفت...
و در مجهول آن ميگوييم: خيف منه خيف منهما خيف منهم...
تبصره
در فعل ماضي ليس نيست قاعده مزبور جاري نميشود و فاء الفعل در تمام صيغهها مفتوح است ميگوييم ليس ليسا ليسوا ليست ليستا لسن لست...
قاعده 2
اجوف واوي مجرد باشد يا مزيد اگر در مصدر آن واو ما قبل مکسور قبل از الف قرار گيرد قلب به ياء ميشود مشروط به اينکه واو در ماضي آن اعلال شده باشد مانند قوام قيام انقواد انقياد بخلاف لواذ و اجتوار .
توجه کنيد با در نظر گرفتن قواعد عمومي اعلال تغييراتي که در صيغههاي مختلف اجوف صورت گرفته است
روشن ميشود الف در پنج صيغه اول ماضي معلوم اجوف قاعده هشتم جاري ميشود و در بقيه صيغهها بعد از اين قاعده قاعده دهم جاري ميگردد ب در تمام صيغههاي مضارع معلوم قاعده اول و در دو صيغه 6 و 12 قاعده دهم نيز جاري ميشود ج به جهت اجراء همين قواعد قاعده 1 و 10 است که امر يقول را چنين صرف ميکنيم ليقل ليقولا ليقولوا... قل قولا قولوا
و امر يبيع را چنين: ليبع ليبيعا ليبيعوا... بع بيعا بيعوا...
و نيز اصل قيل مجهول قال قول بود که به جهت اجراء قواعد 2 و 4 بدين صورت درآمد و اصل بيع مجهول باع بيع بود که بواسطه اجراي قاعده 2 چنين شد و همينطور...
*******************
پرسش و تمرين
1 در کلمات زير کدام قاعده از قواعد اعلال جاري ميشود يزين يروع لوم قوم به صير يجيء حوله جوران عود القول ميقظ مختير ميسر معتود ميقن مرتوض اجود قوم يقول محول روي موثاق اجلواز غيب قولت سيرت سير قومن يهيبن.
2 -معلوم و مجهول ماضي قام يقوم و خاف يخاف اجوف واوي و سار يسير و هاب يهاب اجوف يائي را صرف کنيد.
3 -معلوم مضارعهاي تمرين سابق را صرف کنيد و بيان کنيد در صيغههاي 10 6 1 يقول چه قاعده يا قواعدي جاري ميشود.
4 -در پنج صيغه اول ماضي مجهول قال و باع چه قاعده يا قواعدي جاري ميشود و در بقيه صيغههاي آن چه قواعدي.
5 -امر معلوم و امر مجهول افعال تمرين دوم را صرف کنيد.
6 -ميدانيد که در اجوف هميشه از صيغههاي 6 14 13 7 4 1 و 12 امر عين الفعل حذف ميشود علت اين مطلب چيست.
7 -مجهول ماضي مضارع و امر خاف منه سار اليه قام فيه را صرف کنيد.
8 -با توجه به قواعد وزن که در مقدمه گذشت وزن صيغههاي ماضي معلوم الخوف و مضارع مجهول البيع و امر معلوم القول را ذکر کنيد.
9 -قواعد خصوصي اجوف را بيان نموده براي هر کدام مثال بزنيد و ليس را صرف کنيد.
10 -ده کلمه معتل از قرآن مجيد بياوريد و اعلال آنها را بيان کنيد
|