|
فصل 13 مثال
1 - مثال بر دو نوع است:
1 ) واوي. مانند: وعد (وعده داد)
2 ) يائي. مانند: يسر (آسان شد)
مثال واوي ثلاثي مجرد داراي دو قاعده خصوصي است.
از مصدر آن اگر بر وزن فعل باشد غالبا واو فاء الفعل پس از نقل حرکتش به ما بعد ميافتد و به جاي آن يک تاء در آخر آورده ميشود.
مانند:
وعد (وعده دادن) -> عدّة
وصل -> صله
بخلاف مثل وزر (سنگيني) گاهي در مصدر بر وزن فعل مثال واوي نيز قاعده فوق جاري ميشود.
مانند:
وسع -> سعه
وضع -> ضعه
لکن غالبا جاري نميشود. مانند: وقت و وزن و...
2 -از مضارع معلوم آن اگر بر وزن يفعل مکسور العين باشد فاء الفعل حذف ميشود. مانند: يوعد -> يعد
اين قاعده در چند مضارع مفتوح العين نيز جاري ميشود از قبيل:
يوسع -> يسع
يوضع -> يضع
يوقع -> يقع
يودع -> يدع
يورع -> يرع
يوطا -> يطا
يوذر -> يذر
يوهب -> يهب
يوسع و يوضع نيز شنيده شده است.
امر معلوم چنين افعالي نيز نظير مضارع معلوم آن محذوف الفاء خواهد بود مانند ليعد ليعدا ليعدوا...
عد عدا عدوا...
اما در مضارع و امر مجهول واو حذف نميشود ميگوييم يوعد يوعدان...
ليوعد ليوعدا...
*******************
پرسش و تمرين
1 - معتل را تعريف نموده اقسام آنرا نام ببريد.
2 -مصادر زير در اصل چه بودهاند هبه، سعه، جده، مقه، ديه.
3 -مضارع معلوم يعد و يرث مضارع مجهول يجد و يصل امر معلوم يکل و يهب امر مجهول يضع و يطا را صرف کنيد.
4 -قواعد خصوصي و عمومي مثال را با ذکر دو نمونه براي هر يک ذکر نماييد.
5 -امر حاضر معلوم يدع يرد، يذر و يقف را صرف کنيد.
|