|
تبصره 5
همزه و حرف عله در معرض تغييرند.
تغيير همزه را تخفيف گويند و آن به دو صورت است قلب و حذف.
تخفيف قلبي
هرگاه در کلمهاي همزه ساکن بعد از همزه متحرک قرار گيرد، همزه ساکن را به حرف مد تبديل ميکنند.
مانند: اءمن-> آمن، اءمر-> اومر، اءمان-> ايمان
ولي اگر همزه ساکن بعد از حرف متحرکي غير از همزه قرار گيرد، تبديل آن به حرف مد جايز است نه واجب.
مانند: رأس -> راس، شؤم-> شوم، ذئب-> ذيب
و در بعضي کلمات ديگر نيز که وضعيت فوق را ندارد تبديل همزه شنيده شده است. مانند: ائمه-> ايمه، نبيء-> نبي، بريء-> بري، نبوءه-> نبوه، مقروء-> مقرو.
تخفيف حذفي
قاعده مشخصي ندارد و سماعي است.
مانند: اؤخذ-> خذ، اؤکل-> کل
تغيير حرف عله را اعلال گويند و اعلال حرف عله بر سه قسم است: سکون و قلب و حذف که اعمال هر کدام طبق قواعد خاص و در شرايط معيني صورت ميگيرد.
*تفصيل آن در فصل 12 بخش اول و مقدمه بخش دوم خواهد آمد.
*******************
پرسش و تمرين
1- نوع و بناء کلمات موزون زير را معين کنيد مرء فعل ثعلب فعلل سلسله فعلله سئم فعل قذاره فعاله اجاره فعاله براءه فعاله فرار فعال بئر فعل راي فعل قوي فعيل مائل فاعل جريان فعلان جاري فاعل قساوه فعاله فيض فعل فيضان فعلان فياض فعال مداد فعال ذر فعل سلام فعال سالم فاعل راهنمايي در حل اين تمرين و همچنين تمرين بعدي ميگوييم مرء ثلاثي مجرد مهموز ثعلب رباعي مجرد و همينطور...
2 -معتل مهموز مضاعف و سالم را در کلمات موزون زير معين کنيد طي فعل
ولي فعيل ياء فعل مؤتمر مفتعل اتي فعل مراه فعله مرئي مفعل حرير فعيل توديع تفعيل حکام فعال طير فعل طياره فعاله ياقوت فاعول وحشه فعله وصول فعول صابر فاعل سد فعل صدود فعول سماک فعال ايم فيعل ديان فعال علي فعيل علوي فعلي احمر افعل.
3 -حروف اصلي و زائد کلمات زير را معين کنيد الندد دشمن سرسخت افنعل عفنجج کلفت نادان فعنلل مهدد اسم زني است فعلل درهم فعلل جعفر فعلل شرشره قطعه قطعه کردن فعلله يلندد دشمن سرسخت يفنعل زمزمه فعلله احرنجم افعنلل تزلزل تفعلل خدب پير فعل برثن پنجه شير فعلل.
4 -براي هر يک از اقسام کلمه که در تبصره شماره 2 به آنها اشاره شده است سه مثال بزنيد.
5 -چرا الف هميشه حرف مد است.
6 -حروف عله مد و لين را در تمرين شماره 2 مشخص کنيد.
7 -ادغام مدغم و مدغم فيه را تعريف کنيد.
8 -لام ال در حروف شمسي که عبارتند از 14 حرف «ت، ث، د، ذ، ر، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ل، ن» ادغام ميشود.
مانند: التقوي، الثواب و...
ا نام بقيه حروف چيست 2 براي ادغام لام ال در هر يک از حروف شمسي دو مثال بزنيد و آنها را تلفظ کنيد.
9 -براي لزوم تبديل شدن همزه به حرف مد چند شرط وجود دارد نام ببريد.
10 -موارد قياسي و سماعي تخفيف همزه را با ذکر مثال بيان کنيد.
11 -تخفيف همزه در کداميک از کلمات زير جائز است و در کدام واجب چرا اءدم اءداب مؤدب اءخر اءمن اوتي باريء اءذان اءذر تاسيس مؤاخات مؤمن يؤمن مؤبد مؤن فئه باس مئزر سائر جائز مسائل.
12 -اصطلاحات زير را معني کنيد حرف عله اعلال حرف صحيح حرف لين حرف مد کلمه مضاعف مهموز صحيح معتل مثال اجوف ناقص لفيف مفروق لفيف مقرون سالم.
13 -هر کدام از حروف عله اصلياند يا منقلب؟
|