و تصغير را سه صيغه است فُعَيل چون رُجَيل و فُعَيعِل چون دريهم و فُعَيعيل چون عصيفير و اگر خواهي بگو : فُعَيل ، فُعَيلِل فُعَيليل زيرا در تصغير موازنه حرف اصلي با فاء و عين و لام منظور نيست ، بلکه موازنه با يکي از اين سه وزن منظور است ، چه در مقابل ، فاء و عين و لام ، در اين سه وزن حروف اصلي واقع شود ، مانند رُجَيل يا واقع نشود مانند : مُکَيرِم در تصغير مکرم که مي گوييم بر وزن فُعَيعِل يا فُعَيلِل است ، در صورتي که اگر رعايت موازنه بشود بايد گفت : بر وزن مُفَيعِل است و مانند قُرَيبين . در تصغير قربان که مي گوييم بر وزن فُعَيليل يا فُعَيعيل است ، در صورتي که اگر رعايت موازنه شود بايد گفت : بر وزن فُعَيلين است .
و تصغير در اسم يا به منظور تحقير است مانند رُجَيل : مرد کوچک ، دُوَيبه : حيوان کوچک يا به منظور تقليل عدد است مانند اعطاني دُرَيهمات : مرا چند درهمي داد ، صُدتُ عُصَيفيرات : چند گنجشکي صيد نمودم يا به منظور توهين و تحقير شأن است مانند شُوَيعِر : شاعرک ، تُوَيجِر : تاجرک يا به منظور تقريب زمان است مانند : جئتُ قُبَيل المغرب : آمدم کمي قبل از مغرب ، ذهبتُ بُعَيد الظهر : رفتم کمي بعد از ظهر يا به منظور تقريب مکان است مانند : عبرت الطيارة فُوَيق رأسي : طياره کمي بالاي سرم عبور کرد ، يکون الکنز تُحَيتَ رجلي : گنج کمي زير پاي من است ، يا به منظور اظهار محبت و ترحم است مانند : يا بنيّ ارکب معنا : پسرکم با ما سوار شو .
و هر گونه اسمي چه مجرد باشد يا مزيد فيه بر حسب عدد حروفش پس از اسقاط زياده مگر در مواردي به يکي از آن سه وزن تصغير بسته مي شود و حروف اصلي و زياده در بحث تصغير مطرح نيست ، پس چگونگي تصغير هر گونه اسمي در چند فصل بيان مي شود .