۞ امام علی (ع) می فرماید:
با امریکایی‌ها به علت وجود استدلالهای دقیق، تجربه گذشته و ضررهای فراوان مذاکره با یک رژیم متقلب و زورگو مذاکره نمی کنیم و در پرتو وحدت و همدلی مردم و مسئولان، این مرحله را به خوبی پشت سر خواهیم گذاشت.
الف) وصیت و هدیه
ب) ارث و وقف
ج) تجارت و صناعات
د) جهاد و امر به معروف
پاسخ صحیح: ج) تجارت و صناعات
استناد عربی:
«جميع المعايش كلها من وجوه المعاملات فيما بينهم مما يكون لهم فيه المكاسب أربع جهات… فأول هذه الجهات الأربع الولاية- ثم التجارة ثم الصناعات ثم الإجارات…»
شرح و توضیح:
در این بخش از روايت، امام صادق (ع) چهار راه اصلی برای کسب معیشت را برشمرده‌اند:
۱. ولایت
۲. تجارت
۳. صناعات
۴. اجاره‌ها
این تقسیم‌بندی، چارچوب کلی فقه معاملات را در کتاب «المکاسب» شیخ انصاری تشکیل می‌دهد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«همهٔ راه‌های معیشت از طریق معاملات میان مردم است که در آن چهار جهت وجود دارد… نخست ولایت، سپس تجارت، پس از آن صناعات و سرانجام اجاره‌ها…»
مثال:
اگر کسی به عنوان نجار کار کند، کسب او در چارچوب «صناعات» قرار می‌گیرد که در صورت عدم استفاده برای فساد، حلال است.
الف) فروش غلات برای ذخیره‌سازی
ب) خرید و فروش خمر
ج) بیع ملک مسکونی
د) فروش لباس نو
پاسخ صحیح: ب) خرید و فروش خمر
استناد عربی:
«…أو الخمر أو شي‌ء من وجوه النجس فهذا كله حرام محرم لأن ذلك كله منهي عن أكله و شربه و لبسه و ملكه و إمساكه و التقلب فيه فجميع تقلبه في ذلك حرام…»
شرح و توضیح:
هر چیزی که منع از انتفاع اصلی آن شده باشد (مثل خوردن، نوشیدن، لباس پوشیدن)، بیع آن نیز حرام است. خمر به دلیل نجاست و حرمت شرب آن، در این دسته قرار می‌گیرد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۱۲
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…یا خمر یا هر چیزی از اعیان نجس؛ همهٔ این‌ها حرام و محرّم‌اند، زیرا همهٔ آنها از خوردن، نوشیدن، پوشیدن، مالکیت، نگهداری و هرگونه تصرف منع شده‌اند؛ پس هرگونه تصرف در آنها حرام است…»
مثال:
فروش شراب حتی به غیرمسلمان، از نظر این روایت، حرام است، چرا که «تمام تقلب در آن حرام» دانسته شده.
الف) اجاره دادن خود برای ساخت شطرنج
ب) استخدام شدن برای هدم مساجد
ج) کار کردن به عنوان حمال برای حمل کالای مشروع
د) اجاره دادن خود برای ساخت مجسمهٔ حیوان
پاسخ صحیح: ج) کار کردن به عنوان حمال برای حمل کالای مشروع
استناد عربی:
«نظير الحمال الذي يحمل شيئا معلوما بشي‌ء معلوم فيجعل ذلك الشي‌ء الذي يجوز له حمله بنفسه أو بملكه أو دابته… فهذه وجوه من وجوه الإجارات حلالا…»
شرح و توضیح:
اگر کاری ذاتاً حلال باشد و منفعت مشروعی داشته باشد (مثل حمل کالای مباح)، اجاره برای آن جایز است، حتی اگر کارگر کافر باشد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۸
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«مانند حمالی که چیزی مشخص را با اجرتی مشخص حمل می‌کند؛ چیزی که جایز است او آن را با خود یا مال یا حیوانش حمل کند… این‌ها جزو وجوه حلال اجاره هستند…»
مثال:
اگر فردی به عنوان رانندهٔ کامیون برای حمل گندم استخدام شود، اجارهٔ او صحیح و کسبش حلال است.
الف) نجارت
ب) سراجی
ج) ساخت شطرنج
د) کشاورزی
پاسخ صحیح: ج) ساخت شطرنج
استناد عربی:
«…فإنما حرم الله الصناعة التي هي حرام كلها التي يجيء منها الفساد محضا نظير البرابط و المزامير و الشطرنج و كل ملهو به و الصلبان و الأصنام…»
شرح و توضیح:
صنایعی که فقط برای فساد و لهو به کار می‌روند و منفعت مشروعی ندارند، حرام‌اند. شطرنج در این دسته قرار دارد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۲۰
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«خداوند فقط آن صنعت‌هایی را حرام کرده که کاملاً فسادآورند، مانند رباب، نی، شطرنج، هر چیزی برای لهو، صلیب و بت…»
مثال:
ساخت تختهٔ شطرنج برای بازی، حرام است، چون منفعت مشروعی ندارد و محض لهو و فساد است.
الف) فروش خمر در شرایط عادی
ب) کار در خدمت ولیّ جور در شرایط ضرورت
ج) خرید گوشت حیوانات درنده
د) ساخت مجسّمهٔ انسان
پاسخ صحیح: ب) کار در خدمت ولیّ جور در شرایط ضرورت
استناد عربی:
«…فحرم العمل معهم و معونتهم و الكسب معهم إلا بجهة الضرورة نظير الضرورة إلي الدم و الميتة…»
شرح و توضیح:
حتی همکاری با ولیّ جور در شرایط ضرورت (مانند ترس از کشته شدن) جایز است، همان‌گونه که خوردن میتة در ضرورت جایز است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…پس کار کردن با آنان و کسب از آنها حرام است، مگر در شرایط ضرورت، مانند ضرورت به خوردن خون یا میتة…»
مثال:
اگر فردی مجبور شود در دستگاه حکومت ظالم کار کند تا جانش نجات یابد، در این صورت کسبش در حدّ ضرورت جایز است.
الف) اجاره دادن خود برای کشتن نفس محرم
ب) کار کردن در ساخت مزامیر
ج) استخدام شدن برای حمل میتة با هدف دور کردن آن از مسیر مردم
د) اجاره دادن خود برای هدم مساجد
پاسخ صحیح: ج) استخدام شدن برای حمل میتة با هدف دور کردن آن از مسیر مردم
استناد عربی:
«…إلا لمنفعة من استأجرته كالذي يستأجر الأجير يحمل له الميتة ينحيها عن أذاه أو أذي غيره…»
شرح و توضیح:
اگر کار حرامی (مثل حمل میتة) برای رفع ضرر یا منفعت مشروع انجام شود، جایز است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۸
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…مگر برای منفعت کسی که اجاره کرده، مانند کسی که کارگری را برای حمل میتة استخدام می‌کند تا آن را از آسیب به خود یا دیگران دور کند…»
مثال:
اگر کسی میتةٔ حیوانی را از کوچه بیرون ببرد تا بوی بد آن مزاحم مردم نشود، اجارهٔ او جایز است.
الف) همیشه حرام‌اند چون ممکن است برای فساد استفاده شوند
ب) حرام‌اند مگر برای کاربرد خاص مشروع
ج) حلال‌اند، چون منفعت مشروع دارند و گناه بر عهدهٔ استفاده‌کننده است
د) فقط برای مسلمانان جایزند
پاسخ صحیح: ج) حلال‌اند، چون منفعت مشروع دارند و گناه بر عهدهٔ استفاده‌کننده است
استناد عربی:
«…فلا بأس بصناعته و تقلبه نظير الكتابة… و السكين… فلا بأس بتعليمه و تعلمه… و إنما الإثم و الوزر علي المتصرف فيه في جهات الفساد…»
شرح و توضیح:
اگر صنعتی هم برای حق و هم برای باطل قابل استفاده باشد، خودِ صنعت حرام نیست، بلکه گناه بر عهدهٔ کسی است که آن را در راه فساد به کار می‌برد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۳۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…هیچ اشکالی در ساخت آنها نیست، مانند نوشتار یا چاقو… یادگیری و آموزش آنها اشکالی ندارد… و گناه و عذاب فقط بر عهدهٔ کسی است که آن را در راه فساد به کار می‌برد…»
مثال:
یک چاقو برای پخت‌وپز حلال است، اما اگر کسی آن را برای سرقت استفاده کند، گناه بر عهدهٔ اوست، نه سازندهٔ چاقو.
الف) گران‌فروشی
ب) منع از انتفاع اصلی (مثل خوردن یا نوشیدن)
ج) فروش در بازار سیاه
د) فروش بدون اجازهٔ والدین
پاسخ صحیح: ب) منع از انتفاع اصلی (مثل خوردن یا نوشیدن)
استناد عربی:
«…لأن ذلك كله منهي عن أكله و شربه و لبسه… فجميع تقلبه في ذلك حرام…»
شرح و توضیح:
اگر منفعت اصلی چیزی (خوردن، نوشیدن، پوشیدن) حرام باشد، بیع آن نیز حرام است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۱۲
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…زیرا همهٔ آنها از خوردن، نوشیدن و پوشیدن منع شده‌اند… پس هرگونه تصرف در آنها حرام است…»
مثال:
خون انسان را نمی‌توان خورد، پس خرید و فروش آن حرام است.
الف) همکاری با حاکم عادل
ب) کار در دستگاه قضایی عادل
ج) کسب درآمد از ولایت ولیّ جور
د) مشاوره به حاکم برای عدالت
پاسخ صحیح: ج) کسب درآمد از ولایت ولیّ جور
استناد عربی:
«…أما وجه الحرام من الولاية فولاية الوالي الجائر… و العمل لهم و الكسب معهم حرام محرم…»
شرح و توضیح:
همکاری با حاکم ظالم و کسب از او، به دلیل تقویت باطل و سرکوب حق، حرام است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…اما وجه حرام ولایت، همکاری با حاکم جور است… و کار کردن برای آنان و کسب از آنها حرام و محرّم است…»
مثال:
کارمندی که در دستگاه حکومت ظالم حقوق بگیرد، کسبش حرام است، مگر در شرایط ضرورت.
الف) استفاده از چاقو
ب) نوشتن کتاب
ج) ساخت شطرنج
د) کار در کشاورزی
پاسخ صحیح: ج) ساخت شطرنج
استناد عربی:
«…الشطرنج و كل ملهو به… فحرام تعليمه و تعلمه و العمل به…»
شرح و توضیح:
صنایعی که فقط برای لهو و فساد هستند، بدون توجه به نیت، حرام‌اند.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۲۰
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…شطرنج و هر چیزی که برای لهو است… آموزش و کار با آن حرام است…»
مثال:
حتی اگر کسی شطرنج را برای نمایشگاه بسازد، باز هم حرام است، چون ذاتاً فاقد منفعت مشروع است.
الف) خرید و فروش خمر
ب) خرید و فروش عذرهٔ حیوانات
ج) خرید و فروش شطرنج
د) خرید و فروش خون انسان
پاسخ صحیح: ب) خرید و فروش عذرهٔ حیوانات
استناد عربی:
«…إلا لمنفعة من استأجرته كالذي يستأجر الأجير يحمل له الميتة ينحيها عن أذاه أو أذي غيره…»
شرح و توضیح:
در روايت، حتی اگر چیزی نجس باشد (مانند عذره یا میتة)، اگر منفعت مشروعی داشته باشد (مثل استفاده به عنوان کود یا سوخت)، بیع آن جایز است. اما اگر منفعت مشروعی نداشته باشد، بیع آن حرام است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۶۸
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…مگر برای منفعت کسی که اجاره کرده، مانند کسی که کارگری را برای حمل میتة استخدام می‌کند تا آن را از آسیب به خود یا دیگران دور کند…»
مثال:
اگر کشاورزی عذرهٔ گاو را به عنوان کود برای باغ خود بخرد، بیع آن جایز است، چون منفعت مشروع دارد.
الف) کار در دستگاه حکومت عادل
ب) همکاری با ولیّ جور
ج) کار در کارخانهٔ تولید صابون
د) تدریس ریاضی
پاسخ صحیح: ب) همکاری با ولیّ جور
استناد عربی:
«…ففي ولاية والي الجائر دروس الحق كله و إحياء الباطل كله و إظهار الظلم و الجور و الفساد… فلذلك حرم العمل معهم و معونتهم…»
شرح و توضیح:
همکاری با حاکم ظالم، حتی در کارهای ظاهراً بی‌ضرر، به دلیل تقویت نظام باطل، حرام است و گناه آن بزرگ است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…زیرا در ولایت حاکم جور، تمام حق از بین می‌رود و باطل زنده نگه داشته می‌شود، و ظلم، جور و فساد آشکار می‌گردد… پس کار کردن با آنان و کمک به آنها حرام است…»
مثال:
کسی که در دفتر ولیّ جور مشغول ثبت اسناد ظالمانه شود، حتی اگر حقوق کمی بگیرد، در حکم «معین بر باطل» است.
الف) خوردن میتة
ب) کار در خدمت ولیّ جور
ج) فروش خمر
د) ساخت مجسّمهٔ انسان
پاسخ صحیح: الف) خوردن میتة
استناد عربی:
«…إلا بجهة الضرورة نظير الضرورة إلي الدم و الميتة…»
شرح و توضیح:
خوردن میتة در شرایط ضرورت (مثل گرسنگی مرگ‌آور) جایز است، ولی سایر موارد (مثل فروش خمر یا ساخت شطرنج) حتی در ضرورت نیز حرام‌اند، چون منفعت مشروعی ندارند.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…مگر در شرایط ضرورت، مانند ضرورت به خوردن خون یا میتة…»
مثال:
اگر کسی در بیابان گیر کند و غذایی جز لاشهٔ حیوان نداشته باشد، خوردن آن جایز است.
الف) نجارت
ب) سراجی
ج) ساخت مزامیر
د) کشاورزی
پاسخ صحیح: ج) ساخت مزامیر
استناد عربی:
«…فإنما حرم الله الصناعة التي هي حرام كلها التي يجيء منها الفساد محضا نظير البرابط و المزامير و الشطرنج…»
شرح و توضیح:
مزامیر (سازهای موسیقی) به دلیل استفادهٔ انحصاری در لهو و فساد، در این دسته قرار می‌گیرند و ساخت آنها حرام است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۲۰
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…خداوند فقط آن صنعت‌هایی را حرام کرده که کاملاً فسادآورند، مانند رباب، نی، شطرنج…»
مثال:
ساخت نی یا طبل برای استفاده در مجالس لهوی، حرام است، حتی اگر خود سازگار نوازنده نباشد.
الف) فروش خمر
ب) فروش چاقو
ج) فروش شطرنج
د) فروش خون
پاسخ صحیح: ب) فروش چاقو
استناد عربی:
«…فلا بأس بصناعته و تقلبه نظير… السكين… و إنما الإثم و الوزر علي المتصرف فيه في جهات الفساد…»
شرح و توضیح:
چاقو ابزاری دوکاربردی است: هم برای پخت‌وپز (مشروع)، هم برای سرقت (حرام). بنابراین، فروشنده گناهی ندارد، بلکه گناه بر عهدهٔ کسی است که آن را در راه فساد به کار ببرد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۳۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…هیچ اشکالی در ساخت آنها نیست، مانند چاقو… و گناه و عذاب فقط بر عهدهٔ کسی است که آن را در راه فساد به کار می‌برد…»
مثال:
فروش چاقو به آشپز برای پخت غذا، جایز است، حتی اگر همان چاقو بعداً توسط دیگری برای جرم استفاده شود.
الف) کار در کارخانهٔ تولید کفش
ب) کار در دستگاه ولایت جور
ج) کار در مزرعهٔ گندم
د) تدریس علوم دینی
پاسخ صحیح: ب) کار در دستگاه ولایت جور
استناد عربی:
«…كل شي‌ء من جهة المعونة له معصية كبيرة من الكبائر…»
شرح و توضیح:
هرگونه همکاری با ولیّ جور، حتی در کارهای ظاهراً بی‌ضرر، معصیتی بزرگ محسوب می‌شود، چون در تقویت نظام ظالمانه مؤثر است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…هر کاری که به کمک او (ولیّ جور) باشد، گناهی بزرگ از گناهان کبیره است…»
مثال:
کسی که در دفتر ولیّ جور به عنوان منشی کار کند، حتی اگر فقط نامه بنویسد، در حکم «معین بر گناه» است.
الف) فروش روغن زیتون نجس برای چراغ
ب) فروش خمر برای سرکه‌سازی
ج) فروش عذرهٔ حیوان برای کود
د) فروش خون برای رنگ‌آمیزی
پاسخ صحیح: د) فروش خون برای رنگ‌آمیزی
استناد عربی:
«…كل أمر يكون فيه الفساد مما هو منهي عنه… فهذا كله حرام محرم…»
شرح و توضیح:
اگرچه امروزه خون برای رنگ‌آمیزی استفاده می‌شود، اما در زمان روايت، منفعت مشروعی برای خون ذکر نشده، پس بیع آن حرام است. البته امروزه با توجه به منافع جدید، برخی فقها جواز آن را می‌پذیرند.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۷۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…هر کاری که در آن فساد باشد و از آن نهی شده باشد… همهٔ آن حرام و محرّم است…»
مثال:
در گذشته، فروش خون فقط برای خوردن بود که حرام است؛ اما امروزه اگر برای رنگ‌آمیزی صنعتی استفاده شود، ممکن است جایز باشد.
الف) استفاده از عذره به عنوان سوخت
ب) استفاده از خمر به عنوان دارو
ج) استفاده از شطرنج برای آموزش
د) استفاده از خون برای خوردن
پاسخ صحیح: الف) استفاده از عذره به عنوان سوخت
استناد عربی:
«…روى همين اصل، برخى قائل به جواز بيع اين ارواث است… بهعنوان سوخت از آنها استفاده مىشود…»
شرح و توضیح:
در گذشته، مردم از عذرهٔ حیوانات به عنوان سوخت برای گرمایش و پخت غذا استفاده می‌کردند، که این منفعت مشروع، جواز بیع آن را فراهم می‌کند.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۶۸
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…بر این اساس، برخی جواز بیع این ارواث را می‌پذیرند… چون از آن به عنوان سوخت استفاده می‌شود…»
مثال:
در روستاهای امروزی هم هنوز از «کیسه‌های کود خشک» به عنوان سوخت استفاده می‌شود، که بیع آن جایز است.
الف) فروش چوب برای ساخت خانه
ب) فروش عنب برای ساخت خمر
ج) فروش پارچه برای دوخت لباس
د) فروش آهن برای ساخت ابزار کشاورزی
پاسخ صحیح: ب) فروش عنب برای ساخت خمر
استناد عربی:
«…بيع العنب لاجل ان يعمل خمرا مفسده است…»
شرح و توضیح:
اگر فروشنده بداند که خریدار عنب را برای ساخت خمر می‌خرد، بیع آن حرام و باطل است، چون در فساد مؤثر است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۷۱
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…فروش انگور برای ساخت شراب، فسادآور است…»
مثال:
اگر کسی به کارخانهٔ شراب‌سازی انگور بفروشد، بیع آن حرام است، حتی اگر خودش شراب نسازد.
الف) پاک بودن کالا
ب) وجود منفعت مشروع
ج) قیمت مناسب
د) محبوبیت کالا
پاسخ صحیح: ب) وجود منفعت مشروع
استناد عربی:
«…كل شيئ يكون لهم فيه الصلاح من جهة من الجهات فهذا كله حلال…»
شرح و توضیح:
معیار اصلی جواز بیع، وجود منفعت مشروع است، نه پاک یا نجس بودن کالا. حتی اگر کالا نجس باشد، اگر منفعت مشروع داشته باشد، بیع آن جایز است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۲
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…هر چیزی که در آن وجهی از وجوه صلاح باشد، همهٔ آن حلال است…»
مثال:
روغن نجس برای چراغ یا صابون‌سازی، بیع آن جایز است، چون منفعت مشروع دارد.
الف) گران‌فروشی
ب) وجود وجهی از وجوه فساد
ج) فروش بدون اجازهٔ والدین
د) فروش در بازار سیاه
پاسخ صحیح: ب) وجود وجهی از وجوه فساد
استناد عربی:
«…او شيئ يكون فيه وجه من وجوه الفساد… فهذا حرام محرم…»
شرح و توضیح:
اگر کالا وجهی از وجوه فساد داشته باشد (مثل خمر، شطرنج، مجسّمه)، بیع آن حرام است، حتی اگر وجه مشروع هم داشته باشد.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۲
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…یا چیزی که در آن وجهی از وجوه فساد باشد… این همه حرام و محرّم است…»
مثال:
فروش چوب برای ساخت صلیب، حرام است، چون در فساد مؤثر است.
الف) خوردن، نوشیدن، پوشیدن، ازدواج، تملّک
ب) لهو و تفریح
ج) ساخت مجسّمه
د) بازی با شطرنج
پاسخ صحیح: الف) خوردن، نوشیدن، پوشیدن، ازدواج، تملّک
استناد عربی:
«…كما يأكلون و يشربون و يلبسون و ينكحون و يملكون و يستعملون…»
شرح و توضیح:
این موارد، اساس معیشت انسان محسوب می‌شوند و بیع آنها حلال است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۲
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…آنچه می‌خورند، می‌نوشند، می‌پوشند، ازدواج می‌کنند، مالک می‌شوند و استفاده می‌کنند…»
مثال:
فروش برنج، پارچه، یا خانه، همه جزو این دسته‌اند و حلال‌اند.
الف) ساخت چاقو
ب) ساخت شطرنج
ج) ساخت کفش
د) ساخت خانه
پاسخ صحیح: ب) ساخت شطرنج
استناد عربی:
«…الشطرنج و كل ملهو به… فحرام تعليمه و تعلمه و العمل به…»
شرح و توضیح:
شطرنج فقط برای لهو است و منفعت مشروعی ندارد، پس ساخت و فروش آن حرام محض است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۲۰
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…شطرنج و هر چیزی که برای لهو است… آموزش و کار با آن حرام است…»
مثال:
حتی اگر شطرنج را برای نمایشگاه بسازند، باز هم حرام است.
الف) اجاره دادن خود برای کشتن نفس
ب) اجاره دادن خود برای هدم مساجد
ج) اجاره دادن خود برای حمل میتة برای دور کردن از مسیر
د) اجاره دادن خود برای ساخت مجسّمه
پاسخ صحیح: ج) اجاره دادن خود برای حمل میتة برای دور کردن از مسیر
استناد عربی:
«…إلا لمنفعة من استأجرته كالذي يستأجر الأجير يحمل له الميتة ينحيها عن أذاه…»
شرح و توضیح:
اگر کار حرامی برای رفع ضرر انجام شود، جایز است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۸
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…مگر برای منفعت کسی که اجاره کرده، مانند کسی که کارگری را برای حمل میتة استخدام می‌کند تا آن را از آسیب دور کند…»
مثال:
اگر کسی لاشهٔ سگ را از کوچه بیرون ببرد، اجارهٔ او جایز است.
الف) کار کردن در شرایط سخت
ب) کار کردن برای ولیّ جور
ج) کار کردن در شب
د) کار کردن بدون مجوز
پاسخ صحیح: ب) کار کردن برای ولیّ جور
استناد عربی:
«…ولاية الوالي الجائر… و العمل لهم و الكسب معهم حرام محرم…»
شرح و توضیح:
کسب از ولیّ جور، به دلیل تقویت باطل، حرام است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…ولایت حاکم جور… و کار کردن برای آنان و کسب از آنها حرام و محرّم است…»
مثال:
کارمندی که در دستگاه حکومت ظالم حقوق بگیرد، کسبش حرام است.
الف) سودآوری
ب) وجود منفعت مشروع
ج) محبوبیت
د) سهولت کار
پاسخ صحیح: ب) وجود منفعت مشروع
استناد عربی:
«…فليس علي العالم و لا المتعلم إثم… و إنما الإثم و الوزر علي المتصرف فيه في جهات الفساد…»
شرح و توضیح:
اگر صنعت منفعت مشروع داشته باشد، جواز دارد، حتی اگر ممکن است در فساد هم استفاده شود.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۳۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…بر عالم یا متعلم گناهی نیست… و گناه فقط بر عهدهٔ کسی است که آن را در راه فساد به کار می‌برد…»
مثال:
ساخت چاقو برای آشپزخانه، جایز است.
الف) کار در کشاورزی
ب) کار در ساخت مزامیر
ج) کار در نجاری
د) کار در خیاطی
پاسخ صحیح: ب) کار در ساخت مزامیر
استناد عربی:
«…المزامير و البرابط… فحرام تعليمه و تعلمه و العمل به…»
شرح و توضیح:
ساخت سازهای موسیقی، به دلیل استفاده در لهو، حرام است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۲۰
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…نی و رباب… آموزش و کار با آن حرام است…»
مثال:
ساخت طبل برای عروسی، حرام است.
الف) پرداخت اجرت بالا
ب) عدم همکاری با ولیّ جور
ج) کار در شب
د) کار بدون قرارداد
پاسخ صحیح: ب) عدم همکاری با ولیّ جور
استناد عربی:
«…من غير أن يكون وكيلا للوالي أو واليا للوالي فلا بأس…»
شرح و توضیح:
اگر اجاره‌گیرنده وکیل یا والی ولیّ جور نباشد، اجاره جایز است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۲۵
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…مگر اینکه وکیل ولی یا والی ولی باشد، در غیر این صورت اشکالی نیست…»
مثال:
اگر کسی به عنوان نجار برای مردم کار کند، اجارهٔ او جایز است.
الف) کار در ساخت شطرنج
ب) کار در ساخت مزامیر
ج) کار در نجاری
د) کار در ساخت مجسّمه
پاسخ صحیح: ج) کار در نجاری
استناد عربی:
«…مثل… النجارة… فحلال فعله و تعليمه و العمل به…»
شرح و توضیح:
نجاری از صنایعی است که منفعت مشروع دارد و کسب از آن حلال است.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۳۲
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…مانند نجاری… انجام آن و آموزش و کار با آن حلال است…»
مثال:
ساخت میز و صندلی برای مردم، کسبی حلال است.
الف) گسترش عدالت
ب) احیای باطل و دروس حق
ج) رشد اقتصاد
د) افزایش امنیت
پاسخ صحیح: ب) احیای باطل و دروس حق
استناد عربی:
«…ففي ولاية والي الجائر دروس الحق كله و إحياء الباطل كله…»
شرح و توضیح:
همکاری با ولیّ جور، منجر به از بین رفتن حق و زنده نگه داشتن باطل می‌شود.
منبع:
شرح مکاسب، ج۱، ص: ۱۳
کتاب «المکاسب» – مرتضی انصاری، ج۱، ص: ۳
ترجمه استناد:
«…در ولایت حاکم جور، تمام حق از بین می‌رود و باطل زنده نگه داشته می‌شود…»
مثال:
کسی که در دستگاه حکومت ظالم کار کند، در واقع به تداوم ظلم کمک می‌کند.
فهرست
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.
