«شکر و حمد: تفاوتها و وجوه مشترک» شکر به معنای سپاسگزاری در برابر نعمتی است که از منعم به شاکر میرسد. در شکر، هم وصول اثر به غیر و هم اتحاد متنعم و شاکر نقش دارد. در مقابل، حمد به ستایش ذات یا صفات الهی اشاره دارد و هیچیک از این دو شرط در آن […]
«شکر و حمد: تفاوتها و وجوه مشترک»
شکر به معنای سپاسگزاری در برابر نعمتی است که از منعم به شاکر میرسد. در شکر، هم وصول اثر به غیر و هم اتحاد متنعم و شاکر نقش دارد. در مقابل، حمد به ستایش ذات یا صفات الهی اشاره دارد و هیچیک از این دو شرط در آن مطرح نیست. از این رو، شکر از دو جهت اخص از حمد است و هر شکری حمد است، اما هر حمدی شکر نیست.
در کاربُردهای قرآنی، وصول اثر نعمت به غیر، مُقوّم شکر نیست. اگر شاکر بودن به ذات الهی اسناد داده شود، وصول اثر نقش ندارد؛ زیرا ذات الهی کامل محض و غنی صرف است و به خود یا غیر خود نیازمند نیست. در برخی مصادیق شکر، وصول اثر به غیر ممکن است، اما این ویژگی نه در تعریف شکر بلکه به صورت «زیادت حد بر محدود» مطرح میشود.
در تحلیل تفاوت حمد و شکر، اگر به موجودات امکانی اشاره شود، فرق آن است که در حمد، وصول اثر کمال محمود به حامد شرط نیست، اما در شکر، وصول اثر مشکور به شاکر معتبر است. اگر مقصود اعم از وجوب و امکان باشد، شاکر بودن خداوند نیز منظور شود، شاید شکر و حمد از نظر مصداق تفاوتی نداشته باشند.
تفاوتها و وجوه مشترک شکر و حمد
مقدمه
این متن به بررسی دقیق تفاوتها و شباهتهای میان شکر و حمد میپردازد و نشان میدهد که چگونه این دو مفهوم با یکدیگر تفاوت دارند.
تعریف شکر
شکر به معنای سپاسگزاری در برابر نعمتی است که از منعم به شاکر میرسد. در شکر، وصول اثر به غیر و اتحاد متنعم و شاکر نقش اساسی دارند.
تعریف حمد
حمد به معنای ستایش ذات یا صفات الهی است و نیاز به وصول اثر به غیر ندارد. به عبارتی دیگر، حمد از دو جهت اخصتر از شکر است و هر شکری حمد است، اما هر حمدی شکر نیست.
شرایط شکر و حمد
در حمد، وصول اثر کمال محمود به حامد شرط نیست، ولی در شکر، وصول اثر مشکور به شاکر معتبر است.
کاربردهای قرآنی
در کاربُردهای قرآنی، وصول اثر نعمت به غیر، مُقوّم شکر نیست. اگر شاکر بودن به ذات الهی اسناد داده شود، وصول اثر نقش ندارد؛ زیرا ذات الهی کامل محض و غنی صرف است و به خود یا غیر خود نیازمند نیست.
شاکر بودن خداوند
در برخی مصادیق شکر، وصول اثر به غیر ممکن است، اما این ویژگی نه در تعریف شکر، بلکه به صورت “زیادت حد بر محدود” مطرح میشود.
تحلیل تفاوت حمد و شکر
در تحلیل تفاوت حمد و شکر، اگر به موجودات امکانی اشاره شود، فرق آن است که در حمد، وصول اثر کمال محمود به حامد شرط نیست، ولی در شکر، وصول اثر مشکور به شاکر معتبر است.
شاکر بودن خداوند
اگر مقصود اعم از وجوب و امکان باشد و شاکر بودن خداوند نیز منظور شود، شاید شکر و حمد از نظر مصداق تفاوتی نداشته باشند.
سوالات قرآنی در بحث شکرگزاری
1. چه تفاوتهایی بین حمد و شکر وجود دارد؟
2. چرا وصول اثر به غیر در شکر مهم است؟
3. چگونه شکر از دو جهت خاصتر از حمد است؟
4. چه ویژگیهایی در تعریف شکر و حمد مطرح است؟
5. چرا شکر برای نعمتی است که از منعم به شاکر میرسد؟
6. چه شرایطی در حمد وجود ندارد که در شکر معتبر است؟
7. چگونه اطلاق شاکر بر خداوند مجاز نمیشود؟
8. چرا وصول اثر نعمت و کمال به غیر مُقوّم شکر نیست؟
9. چگونه خداوند غنی محض است و نیازی به غیر ندارد؟
10. چه تفاوتی بین شکر و حمد در مورد شاکر بودن خداوند وجود دارد؟
تحلیل علمی دقیق
این متن به تحلیل تفاوتهای حمد و شکر پرداخته و نشان میدهد که شکر به معنای سپاسگزاری در برابر نعمتی است که از منعم به شاکر میرسد و نیازی به وصول اثر به غیر و اتحاد متنعم و شاکر دارد. در حالی که حمد به معنای ستایش ذات یا صفات الهی است و چنین شرایطی را ندارد. با توجه به کاربردهای قرآنی، شکر به معنای وصول اثر به غیر نیست و شاکر بودن خداوند به معنای تأثیر اسما الهی در یکدیگر است.
کلید واژههای اصلی
شکر، حمد، سپاسگزاری، نعمتی، منعم، شاکر، اثر، کمال، محمود، لغوی، قرآنی، اسما، خداوند، غنی، محض، تفاوت، تحلیل، تعریف، ویژگی، ذات
نتیجهگیری
این تحلیل نشان میدهد که شکر به معنای سپاسگزاری از نعمتی است که از منعم به شاکر میرسد و نیازی به وصول اثر به غیر دارد. در حالی که حمد به معنای ستایش ذات یا صفات الهی است و چنین شرایطی را ندارد. شکر به لحاظ مصداق همان حمد است، اما هر شکری حمد است و هر حمدی شکر نیست.
فرق حمد و شكر :
شكر كه در مقابل كفران است به معناي سپاس در برابر كاري است كه اثر آن به غير برسد و دريافت كنندهٴ اثر نيز همان شخص شاكر باشد و به عبارتي ديگر: شكر، سپاس بر نعمتي است كه از منعم به شاكر ميرسد، نه بر كمالاتي كه اثرش به ديگران نميرسد يا به غير شاكر ميرسد. بنابراين در شكر، هم وصول اثر به غير نقش دارد و هم اتحاد متنعّم و شاكر؛ در صورتي كه هيچ يك از اين دو قيد در حمد مطرح نيست و از اين رو شكر از دو جهت اخصّ از حمد است و هر شكري حمد است، ولي چنين نيست كه هر حمدي شكر باشد. آنچه در فرق ميان حمد و شكر گفته شد، ويژگيهايي است كه اهل لغت براي فرق گذاري ميان اين دو واژه گفتهاند؛ اما با عنايت به كاربُردهاي قرآني واژهٴ شكر بايد گفت: وصول اثر نعمت و كمال به غير، مُقوّم شكر نيست وگرنه اطلاق شاكر بر خداي سبحان مَجاز خواهد بود. توضيح اين كه، شاكر بودن گاهي به برخي از اسماي حق اسناد داده ميشود و مراد از آن تأثير اسماي الهي در يكديگر است. در اين صورت قيد «وصول اثر به غير» ميتواند در قوام شكر نقش داشته باشد؛ اما اگر شاكر بودن به «ذات» اقدس خداوند كه كامل محض و غني صرف است اسناد داده شد، وصول اثر نقشي در گوهر شكر ندارد؛ زيرا ذات خداي سبحان نه تنها به غير خود نيازمند و از او متأثر نيست، كه به خود نيز نيازمند نيست و از خود نيز اثر نميپذيرد. او غني محض است، نه مستغني و خودكفا، تا با فيض خود نياز خويش را تأمين كند: «الهى تقدّس رضاك أن تكون له علة منك فكيف تكون له علة منّى. الهى أنت الغنىّ بذاتك أن يصل إليك النفع منك فكيف لاتكون غنيّاً عنّى»[1]. بنابراين، «وصول اثر به غير» ويژگي برخي از مصاديق شكر است و نه مقوّم گوهر شكر و اگر در تعريف شكر مطرح ميشود از باب «زيادت حدّ برمحدود» است. حاصل اين كه، براساس اين تحليل در فرق حمد و شكر بايد گفت: اگر مقصود امتياز حمد از شكر در مورد موجودهاي امكاني باشد، فرق آن است كه در حمد، وصول اثر كمال محمود به حامد شرط نيست، ولي در شكرْ وصول اثر مشكور به شاكر معتبر است و اگر مقصود اعم از موارد وجوب و امكان باشد به طوري كه شاكر بودن خداوند هم منظور باشد، شايد از اين جهت، شكر به لحاظ مصداق همان حمد باشد، بدون تفاوت.
[1] ـ بحار، ج70، ص294.
[2] ـ سورهٴ آل عمران، آيهٴ 188.
[3] ـ نهجالبلاغه، خطبهٴ 225، بند2.
[4] ـ همان، خطبهٴ 79، بند2.
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.