۞ امام علی (ع) می فرماید:
سؤالات تستی درس صرف نوین سؤال ۱ : کدام گزینه تعریف دقیق علم صرف بر اساس متن درس اول است؟ الف) علمی است که نحوهٔ ترکیب کلمات را آموزش میدهد. ب) علمی است که تغییرات در کلمه را برای اهداف لفظی یا معنوی به ما میآموزد… ج) علمی است که قواعد نوشتار زبان عربی را […]
الف) علمی است که نحوهٔ ترکیب کلمات را آموزش میدهد.
ب) علمی است که تغییرات در کلمه را برای اهداف لفظی یا معنوی به ما میآموزد…
ج) علمی است که قواعد نوشتار زبان عربی را بیان میکند.
د) علمی است که به معانی لغتی کلمات میپردازد.
استناد از متن:
«علم صرف علمی است که تغییرات در کلمه را برای اهداف لفظی یا معنوی به ما میآموزد.»
توضیح:
متن بهوضوح دو هدف برای علم صرف ذکر میکند:
۱. تغییر کلمه برای تغییر معنا (اهداف معنوی)، مانند تبدیل «ذَهَبْتُ» به «ذَاهِب».
۲. تغییر کلمه برای تسهیل تلفظ (اهداف لفظی)، مانند تبدیل «قَوْلَ» به «قَالَ».
گزینهٔ «ب» هر دو را در بر میگیرد.
مثال:
«نَذْهَبُ» (میرویم) و «ذَهَبْتُ» (رفتم) هر دو از ریشهٔ «ذَهَاب» (رفتن) هستند، اما با تغییرات صرفی، معانی زمانی متفاوتی پیدا کردهاند.
کدام یک از موارد زیر مثالی از «اهداف لفظی» در علم صرف است؟
الف) تبدیل «ذَهَبْتُ» به «ذَاهِب»
ب) تبدیل «قَوْلَ» به «قَالَ»
ج) تبدیل «رَفْتُ» به «رَافِت»
د) تبدیل «کَتَبَ» به «کِتَاب»
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«در زبان عربی گاهی تغییرات برخی کلمات هیچ اثری در معنای آنها ندارد، بلکه فقط برای سهولت در تلفظ است… قَوْلَ → قَالَ»
توضیح:
این تغییر (قلب واو به الف در «قَالَ») هیچ تأثیری در معنا ندارد و فقط برای آسانتر شدن تلفظ انجام شده است. این همان «هدف لفظی» است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«أَخُذُ» (میگیرم) از «أَمْ خُذُ» — تغییر برای روانتر شدن تلفظ، نه تغییر معنا.
موضوع علم صرف چیست؟
الف) جمله
ب) فعل
ج) کلمه
د) حرف
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«موضوع علم صرف را «کلمه» میدانند؛ زیرا… تمام مباحث این علم مربوط به «کلمه» است.»
توضیح:
متن تصریح میکند که همهٔ مسائل علم صرف حول محور «کلمه» میچرخد — چه در تغییرات معنایی و چه در تغییرات تلفظی.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 20
مثال:
«نَصْر» (یاری)، «نَصَرَ» (یاری کرد)، «یَنْصُرُ» (یاری میکند) — همهٔ اینها از یک «کلمه» با تغییرات صرفی هستند.
کدام یک از گزینهها فایدهٔ اصلی علم صرف است؟
الف) آشنایی با تاریخ زبان عربی
ب) کلمهشناسی و کلمهسازی
ج) توانایی نوشتن شعر عربی
د) درک بهتر قواعد نحوی
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«پس فایده علم صرف کلمه شناسی و «کلمه سازی است.»
توضیح:
متن مستقیماً این دو را به عنوان فایدهٔ اصلی ذکر میکند:
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 20
مثال:
با دانستن صرف، میتوانیم از «عَلِمَ» (دانست) به «مُعَلِّم» (آموزگار) و «تَعْلِیم» (آموزش) برسیم.
داستان «شیرجی و عالم نحوی» در متن چه هدفی دارد؟
الف) نشان دادن اهمیت علم نحو
ب) تأکید بر لزوم تسلط بر علم صرف برای جلوگیری از سوءتفاهم
ج) بیان تفاوت بین مذهب حنبلی و دیگر مذاهب
د) اثبات برتری علوم لفظی بر علوم عقلی
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«با تسلط بر علم صرف میتوانیم از چنین خطاهایی در امان باشیم.»
توضیح:
شیرجی به جای «مُتَوَفَّی» (مرده)، از «مُتَوَفِّی» (میراننده) استفاده کرد که تفاوتی صرفی (تغییر حرکت) دارد، اما معنای کاملاً متفاوتی ایجاد میکند. این نشان میدهد که عدم آگاهی از قواعد صرفی میتواند به سوءتفاهم جدی منجر شود.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 20
مثال:
«قَاتِل» (قاتل) و «مَقْتُول» (کشتهشده) — تفاوت صرفی، تفاوت معنایی حیاتی دارد.
کدام یک از موارد زیر مثالی از «اهداف معنوی» در علم صرف است؟
الف) تبدیل «مَدَدَ» به «مَدَّ»
ب) تبدیل «أَخُذُ» به «أَمْ خُذُ»
ج) تبدیل «ذَهَبْتُ» به «ذَاهِب»
د) تبدیل «قَوْلَ» به «قَالَ»
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«ذَهَبْتُ: رفتم… ذَاهِب: رونده… پس یکی از اهداف علم صرف این است که… معانی مختلفی از آن به دست آید.»
توضیح:
«ذَهَبْتُ» (فعل گذشته) و «ذَاهِب» (صفت فاعلی) معانی زمانی و دستوری متفاوتی دارند. این تغییر، هدف معنوی دارد.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 18–19
مثال:
«کَاتِب» (نویسنده) از «کَتَبَ» (نوشت) — تغییر صرفی، معنای جدیدی ایجاد کرده است.
کدام یک از گزینهها در تعریف علم صرف ضروری نیست؟
الف) تغییر برای تأثیر در معنا
ب) تغییر برای تسهیل تلفظ
ج) تغییر برای ترکیب با سایر کلمات
د) آموزش چگونگی تغییر کلمه
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«تغییرات در کلمه را برای اهداف لفظی یا معنوی به ما میآموزد.»
توضیح:
متن فقط دو هدف ذکر میکند: لفظی (تلفظ) و معنوی (معنا). «ترکیب با سایر کلمات» موضوع نحو است، نه صرف.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«نَصَرَ» و «یَنْصُرُ» — تفاوت زمانی (معنوی)، نه نحوی.
عبارت «ذَهَاب: رفتن» در متن چه نقشی دارد؟
الف) مثالی از فعل ماضی
ب) مثالی از مصدر
ج) مثالی از صفت
د) مثالی از اسم جامد
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«ذَهَاب: رفتن»
توضیح:
«ذَهَاب» مصدر فعل «ذَهَبَ» است که به معنای «رفتن» است. در صرف، مصدر پایهٔ ساخت افعال و مشتقات است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 18
مثال:
«کِتَاب» از ریشهٔ «کَتَبَ» — اما «کِتَاب» اسم است، نه مصدر. اما «کِتَابَة» مصدر است.
کدام یک از موارد زیر مستقیماً از متن استنباط نمیشود؟
الف) علم صرف به تغییرات کلمه میپردازد.
ب) علم صرف برای فهم قرآن ضروری است.
ج) علم صرف دو هدف لفظی و معنوی دارد.
د) موضوع علم صرف «کلمه» است.
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
متن هیچ اشارهای به قرآن ندارد.
توضیح:
هرچند در سایر فایلها (مثل «دروس صرف استاد حمید محمدی») به اهمیت صرف برای فهم قرآن اشاره شده، اما در همین متنِ درس اول چنین چیزی ذکر نشده است. پس بر اساس شرط «فقط و فقط از متن زیر»، این گزینه نادرست است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول
مثال:
تمام مثالهای متن، عمومی هستند و به منابع دینی اشارهای ندارند.
کدام یک از گزینهها در متن به عنوان مثال برای تغییرات لفظی آمده است؟
الف) ذَهَبْتُ
ب) نَذْهَبُ
ج) مَدَّ
د) ذَاهِب
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«مَدَدَ → مَدَّ»
توضیح:
این تغییر (تضعیف دال) برای تسهیل تلفظ است و معنایی ندارد — همان تعریف «اهداف لفظی».
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«رَدَدَ» → «رَدَّ» — همین الگوی تضعیف برای تلفظ روانتر.
کدام یک از موارد زیر مثالی از «اهداف معنوی» در علم صرف نیست؟
الف) تبدیل «ذَهَبْتُ» به «ذَاهِب»
ب) تبدیل «کَتَبَ» به «کِتَاب»
ج) تبدیل «قَوْلَ» به «قَالَ»
د) تبدیل «نَصَرَ» به «مَنْصُور»
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«در زبان عربی گاهی تغییرات برخی کلمات هیچ اثری در معنای آنها ندارد، بلکه فقط برای سهولت در تلفظ است… قَوْلَ → قَالَ»
توضیح:
تغییر «قَوْلَ» به «قَالَ» فقط برای تسهیل تلفظ است و معنایی ایجاد نمیکند. پس این مثال از اهداف لفظی است، نه معنوی.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«أَخُذُ» از «أَمْ خُذُ» — تغییر برای روانتر شدن تلفظ، نه تغییر معنا.
کدام یک از گزینهها در متن به عنوان مثال برای «کلمهسازی» آمده است؟
الف) تشخیص اینکه «مُتَوَفِّی» به معنای «میراننده» است
ب) ساخت «نَذْهَبُ» از ریشهٔ «ذَهَاب»
ج) تفاوت بین «مُتَوَفَّی» و «مُتَوَفِّی»
د) تلفظ روانتر «قَالَ» به جای «قَوْلَ»
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«نَذْهَبُ: میرویم… ذَهَبْتُ: رفتم… ذَاهِب: رونده… پس یکی از اهداف علم صرف این است که به ما بیاموزد چگونه کلمهای را به شکلهای گوناگون درآوریم تا معانی مختلفی از آن به دست آید.»
توضیح:
این بخش نشان میدهد که از یک ریشه (ذَهَاب)، کلمات مختلفی برای معانی زمانی و دستوری متفاوت ساخته میشود — همین، کلمهسازی است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 18–19
مثال:
از ریشهٔ «نَصَرَ» میتوان «نَاصِر»، «مَنْصُور»، «نُصْرَة» ساخت.
کدام یک از موارد زیر در متن به عنوان مثال برای «کلمهشناسی» آمده است؟
الف) تشخیص اینکه «مُتَوَفِّی» به معنای «میراننده» است
ب) ساخت «نَذْهَبُ» از ریشهٔ «ذَهَاب»
ج) تلفظ روانتر «مَدَّ» به جای «مَدَدَ»
د) تبدیل «أَخُذُ» به «أَمْ خُذُ»
✅ پاسخ صحیح: الف
استناد از متن:
«شیرجی… کلمهٔ «مُتَوَفِّی» را به کار برد که به معنای میراننده است… با تسلط بر علم صرف میتوانیم از چنین خطاهایی در امان باشیم.»
توضیح:
این داستان نشان میدهد که با دانستن قواعد صرفی، میتوانیم معنای واقعی کلمهها را تشخیص دهیم — همین، کلمهشناسی است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 20
مثال:
«قَاتِل» (فاعل) و «مَقْتُول» (مفعول) — تفاوت صرفی، تفاوت معنایی.
کدام یک از گزینهها در تعریف «موضوع علم» در متن ذکر شده است؟
الف) چیزی که مسائل علم دربارهٔ آن مطرح میشود
ب) چیزی که دانشمندان دربارهٔ آن اختلاف نظر دارند
ج) چیزی که در همهٔ علوم مشترک است
د) چیزی که فقط در علوم تجربی مطرح میشود
✅ پاسخ صحیح: الف
استناد از متن:
«از آنجا که موضوع هر علم آن چیزی است که مسائل علم دربارهٔ آن مطرح میشود، موضوع علم صرف را «کلمه» میدانند.»
توضیح:
متن مستقیماً این تعریف را ارائه میدهد و سپس با مثالهایی (ریاضی، تاریخ، طب) آن را تأیید میکند.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 20
مثال:
موضوع ریاضی «عدد» است، چون تمام مسائل ریاضی حول عدد میچرخد.
عبارت «أَمْ خُذُ → أَخُذُ» در متن چه نقشی دارد؟
الف) مثالی از تغییر برای تغییر معنا
ب) مثالی از تغییر برای تسهیل تلفظ
ج) مثالی از مصدر
د) مثالی از اسم جامد
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«أَمْ خُذُ → أَخُذُ… برای سهولت در تلفظ است.»
توضیح:
این تغییر (حذف «م» و تبدیل «خ» به «أ») فقط برای روانتر شدن تلفظ است و معنایی ندارد.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«يَأْكُلُ» به جای «يَمْأَكُلُ» — همین الگوی تسهیل تلفظ.
کدام یک از موارد زیر مستقیماً از متن استنباط میشود؟
الف) علم صرف تنها برای عربها مفید است.
ب) علم صرف دو هدف اصلی دارد: لفظی و معنوی.
ج) علم صرف همان علم نحو است.
د) علم صرف فقط برای شعر عربی ضروری است.
✅ پاسخ صحیح: ب
استناد از متن:
«علم صرف علمی است که تغییرات در کلمه را برای اهداف لفظی یا معنوی به ما میآموزد.»
توضیح:
این جمله، خلاصهٔ دقیق دو هدف علم صرف است که در تمام متن تکرار شده است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«مَدَدَ → مَدَّ» (لفظی)، «ذَهَبْتُ → ذَاهِب» (معنوی).
کدام یک از گزینهها در متن به عنوان مثال برای تغییرات لفظی آمده است؟
الف) ذَهَبْتُ
ب) نَذْهَبُ
ج) أَخُذُ
د) ذَاهِب
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«أَمْ خُذُ → أَخُذُ»
توضیح:
این تغییر فقط برای تسهیل تلفظ است و معنایی ندارد — همان تعریف «اهداف لفظی».
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 19
مثال:
«يَذْهَبُ» به جای «يَمْذْهَبُ» — حذف «م» برای روانی.
کدام یک از موارد زیر در متن به عنوان مثال برای تغییرات معنوی آمده است؟
الف) مَدَدَ → مَدَّ
ب) قَوْلَ → قَالَ
ج) ذَهَبْتُ → ذَاهِب
د) أَمْ خُذُ → أَخُذُ
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«ذَهَبْتُ: رفتم… ذَاهِب: رونده… پس یکی از اهداف علم صرف این است که… معانی مختلفی از آن به دست آید.»
توضیح:
«ذَهَبْتُ» (گذشته) و «ذَاهِب» (حال استمراری) معانی زمانی متفاوتی دارند — این تغییر، هدف معنوی دارد.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 18–19
مثال:
«کَاتِب» از «کَتَبَ» — تغییر صرفی، معنای جدید.
کدام یک از گزینهها در متن به عنوان فایدهٔ علم صرف ذکر نشده است؟
الف) کلمهشناسی
ب) کلمهسازی
ج) درک بهتر قواعد نحوی
د) جلوگیری از سوءتفاهم
✅ پاسخ صحیح: ج
استناد از متن:
«پس فایده علم صرف کلمهشناسی و «کلمهسازی است.»
توضیح:
متن فقط دو فایده ذکر میکند: کلمهشناسی و کلمهسازی. «درک نحو» موضوع علم دیگری است.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 20
مثال:
داستان شیرجی، نشاندهندهٔ اهمیت کلمهشناسی برای جلوگیری از سوءتفاهم است.
کدام یک از موارد زیر در متن به عنوان مثال برای «کلمه» بهعنوان موضوع علم صرف آمده است؟
الف) ذَهَاب
ب) نَذْهَبُ
ج) ذَهَبْتُ
د) همهٔ موارد فوق
✅ پاسخ صحیح: د
استناد از متن:
«ذَهَاب: رفتن… نَذْهَبُ: میرویم… ذَهَبْتُ: رفتم… ذَاهِب: رونده… دانش شناخت این تغییرات در زبان عربی، «علم صرف» نامیده میشود.»
توضیح:
تمام این موارد اشکال مختلف یک کلمه (ریشهٔ «ذَهَاب») هستند و موضوع علم صرف هستند.
منبع: متن صرف نوین، درس اول، ص 18
مثال:
«کَتَبَ»، «یَکْتُبُ»، «کِتَاب» — همه از یک «کلمه» با تغییرات صرفی.
مراد از «اهداف لفظی» و «اهداف معنوی» در تعریف علم صرف چیست؟ برای هر یک مثال بزنید.
پاسخ:
فایدهٔ علم صرف چیست؟
پاسخ:
فایدهٔ علم صرف دو چیز است:
۱. کلمهشناسی: توانایی تشخیص معنی و نوع کلمات هنگام مواجهه با آنها، مانند تشخیص تفاوت بین «مُتَوَفَّی» (مرده) و «مُتَوَفِّی» (میراننده).
۲. کلمهسازی: توانایی ساخت کلمات جدید از یک ریشه برای بیان معانی مختلف، مانند ساخت «نَاصِر»، «مَنْصُور» و «نُصْرَة» از ریشهٔ «نَصَرَ».
موضوع علم صرف چیست؟ چرا؟
پاسخ:
موضوع علم صرف «کلمه» است، زیرا تمام مباحث این علم — اعم از تغییرات معنوی برای ایجاد معانی جدید یا تغییرات لفظی برای تسهیل تلفظ — حول محور کلمه میچرخد. همانطور که در علوم دیگر، موضوع آن علم چیزی است که مسائلش دربارهٔ آن است (مثل «عدد» در ریاضی)، در صرف نیز «کلمه» هستهٔ تمام بحثهاست.
فهرست
تمامی حقوق این سایت محفوظ است.
